CERN, daha büyük çarpışmalar için daha da büyük çarpıştırıcı inşa edecek

Yorumlar

Avrupa Nükleer Araştırma Organizasyonu (CERN) hâlihazırda dünyanın en büyük ve güçlü parçacık hızlandırıcısına ev sahipliği yapıyor. Ancak bu devasa tesis CERN için yeterli olmamış gibi gözüküyor. Şimdilik adı Yarının Dairesel Çarpıştırıcısı (Future Circular Collider-FCC) olan ve eski tesisin daha da büyük halefini Organizasyon'un inşa edeceği ifade ediliyor.

Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC), 2012 yılında Higgs bozunu olarak adlandırılan atom altı parçacığın bulunmasına ve daha başka birçok keşfin yapılmasına olanak sağlamıştı. Ancak bazı fizikçilere göre evrenin anlaşılması zor diğer sırları için daha büyük bir tesise ihtiyaç var.

Aşağıdaki görselde de fark edilebileceği üzere yeni planlanan çarpıştırıcı, 100 km’lik uzunluğu ile LHC’ye göre neredeyse 4 kat daha büyük.

Atomların ışık hızına yakın süratte çarpıştırıldığı parçacık hızlandırıcılar, bilim insanlarına fiziğin kurallarını daha iyi anlama konusunda büyük katkı sağlıyorlar. Ancak daha büyük hızlandırıcılar inşa etmek, günümüz teknolojisinde ortaya çıkmayan parçaların keşfinde hayati rol oynuyor.

FCC için kaleme alınan ve 1300 bilim insanının 5 yıl süreyle üzerinde çalıştığı dört ciltlik rapor, çarpıştırıcı ile ilgili potansiyel tasarım ana hatlarını belirlemiş. Bu hususları parçaların daha rahat hareket edebilmesi için görece büyük bir tünel, Higgs bozonu ölçümlerinin daha doğru biçimde yapılmasını sağlayacak leptonların çarpıştırılması için bir lepton çarpıştırıcısı ve daha da büyük bir hadron çarpıştırıcısı başlıkları altında toplamak mümkün. Bahse konu başlıklar için ise 24 milyar euroluk bir maliyet öngörülmüş. Bazı araştırmacılar ise bu kadar yüksek bir paranın tıbbi gelişmeler ve iklim değişikliği ile mücadele konularında harcanması yönünde görüş bildirmişler. Ancak yine de genel kanı, bu maliyetin karşılığının alınacağı yönünde.

LHC fikri ilk 1984 yılında atılmış ve faaliyete geçmesi 2009 yılını bulmuştu. FCC’nin de yürürlüğe girmesi ve en son deneyini yerine getirerek emekliye ayrılması sürecinin yaklaşık 70 yıl alması bekleniyor.