Silikon Vadisindeki büyük dolandırıcılık film konusu oldu

Teknoloji tarihinde büyük vaatlerle ortaya çıkan ve ses getiren girişimlerin bir süre sonra kaybolduğunu hatta dolandırıcılık suçlamalarına maruz kaldığını görüyoruz. Son dönemin büyük skandallarından Theranos da film konusu oldu.

Hızlı yükseliş

2003 yılında 19 yaşındaki Elizabeth Holmes tarafından kurulan Theranos girişiminin dikkat çekici bir vaadi vardı. En genç kadın girişimci ünvanını alan Holmes, normal testlerin gerektirdiği kanın yüzde veya binde biri kadar bir oranda alınarak aynı sonuçların verilmesi projesini sağlık dünyasının dikkatine sunmuştu.

Toplamda 70 milyar dolar civarında bir pazara sahip olan kan testi alanında çok küçük bir miktarda kan ile test yapılabilmesi büyük bir potansiyel anlamına geliyordu. Gerekli Ar-Ge çalışmalarına başladığını açıklayan Theranos yatırımcıların da gözdesi haline geldi.

Holmes mini kan testi için Edison adında bir cihaz geliştirdiklerini de duyurdu. Sonrasında devam niteliğinde Theranos adında yeni bir cihaz görücüye çıktı.

Başlangıçta 700 milyon dolar yatırım alan girişim hızla büyüdü ve 2013 yılında 10 milyar dolar pazar değerine ulaştı. Elizabeth Holmes da 4.5 milyar dolar serveti ile en zengin kadın girişimciler arasında yerini aldı.

Tam Boyutta Gör

Hızlı düşüş

Elbette madalyonun diğer yüzü çok farklıydı. 2015 yılında Wall Street muhabirleri şirket içerisinden elde ettikleri gizli bilgilerle çarpıcı bir habere imza attı. Theranos aslında standart kan örnekleri alarak standart cihazlarda test yapıyor ve Edison cihazı bu sonuçlara ulaşmış gibi gösteriyordu. Üstelik mini kan örneğini test eden Edison ve Theranos yanlış sonuçlar veriyordu.

Haber sonrasında Theranos’un düşüşü çok sert oldu. ABD ilaç komisyonu, sağlık birliği ve menkul kıymetler komisyonu ardı ardına soruşturma başlattı. Anlaşmalı ilaç dağıtım şirketleri sözleşmeleri iptal etti ve tazminat davası açtı. Holmes ve şirket kurucularına ise dolandırıcılık davası açıldı.

2016 yılına geldiğimizde Holmes davalardan güç bela kurtuldu ve elindeki tüm hisseleri şirkete devretti. Milyar dolarlık servetinden geriye sıfır kaldı. Ayrıca iki yıl boyunca laboratuvar işletmeme ve 10 yıl boyunca da halka açık şirkette yönetici olamama cezasına çarptırıldı.

Tam Boyutta Gör

Theranos’un da tüm laboratuvarları ve Ar-Ge merkezleri kapatıldı. 2017 yılında 100 milyon dolar yatırım bulunsa da 2018 yılında Theranos tamamen iflas etti ve tasfiye sürecine girdi.

Süreç içerisinde olayları takip eden John Carreyrou adlı yazar Bad Blood adında bir kitap kaleme aldı ve tüm çıplaklığıyla büyük dolandırıcılık olayını anlattı. Bu kitap şimdi bir filme senaryo olmuş durumda.

HBO kanalının ısmarladığı The Inventor: Out for Blood in Silicon Valley filmi Holmes ve Theranos girişiminin hikayesini konu ediniyor. Belgesel tarzında hazırlanan film Holmes’un mini kan testi projesine kendisinin de ne kadar inandığını ve çevresini de inandırdığını anlatırken sonrasında bu büyük umudun insanları kandırmaya kadar gittiğini vurguluyor.

Filmi Oscar ödüllü Alex Gibney yönetiyor. Sundance Film Festivali’nde özel gösterim kategorisinde yer alan belgesel HBO üzerinden erişime açılmış durumda.