Türk bilim insanlarının çalışması 2017'nin en iyi buluşları arasında gösterildi

Biyolojik saatte gecikmeye neden oluyor
Aziz Sancar da katkı sağlamıştı
Yorumlar

Geçtiğimiz yıl nisan ayında Bilkent Üniversitesi, Rockefeller Üniversitesi ve Cornell Üniversitesi'nin ortak çalışması sonucunda uykuya dalamama rahatsızlığına yol açan ''uykusuzluk geni'' keşfedilmiş ve ekibin çalışması bilim dünyasında büyük yankı uyandırmıştı. Bilkent Üniversitesi'nden Profesör Doktor Tayfun Özçelik'in öncülüğünde gerçekleştirilen ve Doktor Onur Emre Onat'ın katkı sunduğu keşif, 2011 yılından beri bilim dünyasındaki önemli keşifleri listeleyen ABD'nin ünlü bilim dergisi Cell tarafından 2017'nin en iyi bilimsel buluşları arasında gösterildi.

Biyolojik saatte gecikmeye neden oluyor

Ekibin yaklaşık 8 yıl süren çalışması sonucunda halk arasında gece kuşu olarak da bilinen rahatsızlığın Kriptokrom genlerinde meydana gelen mutasyon nedeniyle ortaya çıktığı tespit edilmişti. Gece gündüz algısı ve adaptasyonunda görev alan Kriptokrom 1(CRY 1) geninde meydana gelen mutasyon kişilerin biyolojik saatlerinde 2-2.5 saatlik bir gecikmeye neden oluyor ve CRY 1 geninde mutasyon taşıyan kişiler geç saatlere kadar uyuyamadıkları gibi sabah erken saatlerde uyanma konusunda da güçlük çekebiliyor.

8 yıllık çalışmada Tayfun Özçelik'le birlikte araştırmaya öncülük eden Rockefeller Üniversitesi'nden Profesör Micheal W. Young; ABD'li bilim insanları Jeffrey C. Hall ve Michael Rosbash ile birlikte gerçekleştirdiği çalışmada meyve sineklerinde, günlük biyolojik ritmi kontrol eden genleri keşfetmiş ve bu keşif 2017 Nobel Tıp Ödülü'ne layık görülmüştü. Biyolojik ritmi kontrol eden genler üzerinde yoğunlaşan ve bu genlerin insanlar üzerinde ne gibi etkileri olduğunu ortaya çıkarmaya çalışan Tayfun Özçelik ise bu genlerdeki mutasyonları ve uykusuzluk yaşayan kişilerdeki yansımalarını tespit etmişti. Çalışmada ayrıca kişilerde, CRY 1 geninde mutasyon olup olmadığının tespit edilmesini sağlayan bir tanı testi de geliştirilmişti.

Aziz Sancar da katkı sağlamıştı

2015 yılında Nobel Kimya Ödülü'nü kazanan Türk bilim insanı Profesör Aziz Sancar'ın da biyolojik saat üzerine önemli çalışmaları bulunuyor. Nobel Ödülü'nü kazandıktan sonra asıl Nobel Ödülü'nü CRY 1 genleri ve DNA hasarları ile ilgili çalışmalarından beklediğini kaydeden Aziz Sancar, geçtiğimiz yıl Nobel Tıp Ödülü'nün biyolojik saat üzerinde çalışmalar gerçekleştiren ABD'li bilim insanlarına verilmesi üzerine ''Muhtemelen biyolojik saat alanında yapılan önemli katkılar sıralamasında beşinci sıradaydım, eğer Nobel 5 kişi arasında paylaşılmış olsaydı, ikinci Nobel'i almış olurdum.'' ifadelerini kullanmış ve Nobel Ödülü'nü almamış olsa da biyolojik saat alanına yaptığı katkılardan dolayı gurur duyduğunu ifade etmişti.

Cell dergisi tarafından 2017'nin en iyi üç bilimsel buluşu arasında gösterilen uykusuzluk geni konusunda halen çalışmalarını sürdüren Prof. Dr. Tayfun Özçelik, AA'ya yaptığı açıklamasında çalışmalarının 2017'nin en iyi buluşlarından biri olmasından mutluluk duyduğunu belirtti. "Hayatımızın üçte birini alan uykunun düzenlenebilmesi için biyoritim genlerinin tam çalışması gerekiyor. Gen bozukluğu nedeniyle uyku da bozuluyor.'' diyen Özçelik şu an uyku bozukluğunun neden olduğu hastalıkları ve davranışları araştırdıklarını kaydetti.