Çin’in Ay’dan numune toplayıp Dünya’ya getiren tarihi Chang'e 5 görevinden elde edilen bilgilere göre bilim insanları Ay'da hala aktif yanardağlar olabileceğini düşünüyor.
Çin’in 2020 yılında Chang'e 5 görevi ile Dünya’ya getirilen Ay toprağı örneklerinde tespit edilen küçük cam boncuklara göre Ay yüzeyinde jeolojik olarak yakın bir zaman aralığında volkanik aktiviteler yaşandı. Hatta bulgular Ay’ın bugün bile volkanik olarak aktif olabileceğine işaret ediyor. Bu keşif, Ay'ın evrimi hakkında bildiğimizi sandığımız her şeyi ters yüz edebilir.
Ay'da halen volkanik aktivite olabilir
Bilim insanları bir süredir Ay’ın geçmişinde zaten volkanik faaliyetlerin olduğunu biliyor. Ancak bu faaliyetlerin en son 3 ila 3,8 milyar yıl öncesine dayandığı düşünülüyordu. Çin’in Chang'e 5 görevi ise Ay'ın çok daha yakın bir geçmişte volkanik patlamalar yaşadığına dair kanıtlar sunuyor. Ancak Chang'e 5'in getirdiği kanıtlar, Ay'ın çok daha yakın bir geçmişte, yaklaşık 123 milyon yıl önce, volkanik faaliyetler yaşadığını ortaya koydu. Bu yeni keşif, Çin Bilimler Akademisi’nden Bi-Wen Wang ve Qian Zhang liderliğindeki bir ekip tarafından yapılan detaylı analizlerle ve uranyum-kurşun tarihlendirmesi ile ortaya çıktı.
Kozmik ölçekte bu 123 milyon yıl, neredeyse "dün" anlamına geliyor. Bu durum, Ay'ın oluşumundan bu yana sürekli volkanik olarak aktif olabileceğini ve hatta bugün bile bu aktivitenin devam ediyor olabileceğini düşündürüyor. Bu keşif, Ay’ın tamamen "ölü" bir gök cismi olmadığına dair güçlü bir ipucu sunuyor.Chang'e 5'in topladığı 1,7 gramlık Ay toprağında bulunan sadece üç küçük cam boncuk, bu volkanik aktivitelerin en somut delilleri olarak öne çıkıyor. 20 ila 400 mikron büyüklüğündeki bu boncuklar, volkanik lav fıskiyelerinin sonucu olarak oluşmuş olabilir. Bu tür boncuklar daha önce de Ay yüzeyinde bulunmuştu ancak hepsi milyarlarca yıl öncesine tarihlenmişti. Cam boncuklar veya tanecikleri diyebileceğim bu parçalar göktaşı çarpması sonucu da oluşabiliyor. Ancak araştırmacılar yeni bulguların volkanizmaya ait olduğunu söylüyor. Numunelerde asteroid çarpması ile oluşan parçacıklar da bulunuyor.
Sorular fazla, cevaplar şimdilik az
Bu yeni bulgular, Ay'ın iç yapısı hakkındaki modelleri yeniden değerlendirilmesi gerektiğini ortaya koyuyor. Ay’ın 4,5 milyar yıl önce oluşumundan bu yana iç yapısının soğuması ve volkanik aktivitelerin sona ermiş olması gerekiyordu. Ancak bu volkanik cam boncuklar, Ay’ın hala yerel ısı kaynaklarına sahip olabileceğini gösteriyor. Araştırmacılar, bu cam boncukların yüksek oranda nadir toprak elementleri ve toryum içerdiğini belirledi. Bu elementler, radyoaktif bozunma yoluyla ısı üretebiliyor ve bu da Ay’ın mantosunda yerel çapta kayaların eriyip küçük volkanik patlamalara neden olabileceğini düşündürüyor.
Bu keşifler, Ay'daki potansiyel volkanik aktivitelerle ilgili birçok yeni soruyu da gündeme getiriyor. Ancak bu sorulardan iki tanesi çok kritik. Birincisi, bu volkanizma bugün aktif olabilir mi? Ve eğer Ay volkanizması hala mevcutsa, gelecekte Ay'da üs kuracak astronotlar tarafından enerjisinden faydalanmak mümkün mü?
Her ne kadar bu sorular henüz kesin bir yanıt bulmasa da, bir şey artık net: Ay, düşündüğümüz kadar "ölü" değil. Volkanik aktiviteler, belki de hala zaman zaman Ay’ın yüzeyinde gerçekleşiyor.
{{body}}
{{/longBody}} {{^longBody}}{{body}}
{{/longBody}}