6 Şubat depreminin meydana geldiği Anadolu fayı, 5 milyon yıl önce oluştu

Doğu Anadolu fayı ne zaman oluştu?

Yeni bir araştırmaya göre, Şubat 2023'te ölümcül depremlerin meydana geldiği Doğu Anadolu fayı, 5 milyon yıl önce Avrasya ve Arap plakalarının sıkışması sonucu oluştu. Fayın oluşumu, Kuzey Anadolu fayından Ölü Deniz fayına kadar yerkabuğunu kırarak Anadolu levhasını Avrasya levhasından ayırdı ve yeni bir tektonik levha doğdu. Bu tarih önemli çünkü, Doğu Anadolu fayının daha önce birkaç on milyon yıl yaşında olabileceği düşünülüyordu. Yeni çalışma ise fayın çok daha genç olduğunu ortaya koyuyor.

Doğu Anadolu fayı 6 Şubat'ta 7.8 büyüklüğünde ölümcül bir depreme yol açmış, bunu saatler sonra ana Doğu Anadolu fayından ayrılan farklı bir fay üzerinde 7.6 büyüklüğünde bir deprem izlemişti.

Yapılan yeni çalışmanın yazarı Minnesota Üniversitesi'nden yerbilimci Donna Whitney, depremleri önceden tahmin etmek imkansız olsa da, fayın daha iyi anlaşılmasının araştırmacıların fay sisteminin hangi kısımlarının gelecekteki kırılmalara karşı savunmasız olduğunu ve nedenlerini anlamalarına yardımcı olabileceğini söyledi.

Whitney, Anadolu levhasının nasıl oluştuğunu araştırmak üzere çok disiplinli yerbilimcilerden oluşan bir ekibe liderlik etti. Araştırmacılar bölgeyi incelemek ve yeraltını görüntülemek için deprem dalgalarını veya indüklenmiş titreşimleri kullanan sismik araştırmalar ile kayaların yaşını bulmak için mineral tarihleme gibi çeşitli yöntemler kullandılar.

“5 milyon yıl önce her şey birbirine bağlandı”

Whitney, "Yaklaşık 5 milyon yıl önce, her şeyin o zaman birbirine bağlandığını düşünüyoruz" dedi.

Öte yandan levhanın oluşumu, birbirlerini yavaşça iten Avrasya ve Arap levhalarının çarpışmasına borçlu. Buna Ege deniz tabanından batıya doğru bir miktar uzama ya da esneme de eklenince Whitney, "Anadolu temelde batıya doğru hareket etmek zorunda kaldı" diyor.

Kafalarda canlandırmak için Avrasya ve Arabistan levhalarını parmak, Anadolu levhasını ise bir tohum olarak düşünün. Yaşanılan ve süregelen şey, iki parmağın arasında kayan karpuz çekirdeğine benziyor. Ek olarak levhanın oluşumundan bu yana deprem aktivitesi Kuzey Anadolu fayı ve Doğu Anadolu fayı etrafında yoğunlaşmış durumda. Journal of the Geological Society'deki bir makaleye göre, Doğu Anadolu fayı sıklıkla orta büyüklükte depremler üretiyor. Ancak zaman zaman daha büyük depremler de üretilebiliyor. Bu yıl yaşadığımız depremden önce 24 Ocak 2020’de Elazığ’da yaşanan 6,8 büyüklüğündeki deprem bunun yakın tarihli bir örneği. Ayrıca 32.000’en fazla insanın ölümüne neden olan 1939 Erzincan depremi batıya doğru göç eden bir dizi büyük depremin ilki olarak kabul edildi. 1999’daki 7,6 büyüklüğündeki Gölcük depremi ise 17.000 yaşamı hayattan kopardı. Uzmanlar uzunca bir süredir olası Marmara depremi konusunda ise uyarılarda bulunuyor.