Dünyanın yörüngesinde ne kadar uzay çöpü olduğu açıklandı

Yıllardır süren uzay yarışı ve ticari uydu faaliyetlerinin sonucunda, Dünya’nın çevresi dev bir hurdalığa dönüşmüş durumda. Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) Yıllık Uzay Ortamı Raporu’na göre, Alçak Dünya Yörüngesi’nde (LEO) 6.600 tondan fazla uzay çöpü bulunuyor. Bu rakam, 2023 yılında NASA tarafından açıklanan 6.000 tonluk tahmini geçerek ciddi bir artışı işaret ediyor.

Dışarısı tam bir felaket

Dünya yüzeyinden yaklaşık 160 ila 2.000 kilometre yüksekliğe kadar uzanan bu yörünge bandı, uydu iletişimi, hava durumu gözlemi, savunma sistemleri ve küresel navigasyon gibi yaşamsal teknolojilerin merkezi konumunda. ESA Genel Direktörü Josef Aschbacher’ın ifadesiyle, modern toplumun temel işleyişinde büyük rol oynayan uydular, görünmeyen ama büyüyen bu tehdidin tam ortasında yer alıyor.

Uzay çöpleri deyince akla yalnızca kullanılmayan uydular gelmemeli. Fırlatma araçlarının parçaları, optik enstrüman kapakları, astronotların kazara bıraktığı aletler, roket gövdeleri ve motorlar da bu birikimin parçası. Özellikle çarpışma, patlama ya da yüzey aşınması gibi olaylar sonrası ortaya çıkan çok sayıda küçük parça, durumu daha da tehlikeli hale getiriyor. Yetkililere göre sadece 1 santimetre boyutundaki bir cisim, el bombası kadar yıkıcı enerji taşıyabiliyor.

Ayrıca bkz.

Pulsar Fusion uzay yolculuğu için nükleer füzyon roketini tanıttı

Şu anda yörüngede, 1 santimetreden büyük olan ve sayısı 1,2 milyonu geçen enkaz parçaları dönüp duruyor. Bunların 50.000'den fazlasının 10 cm'den büyük nesneler olduğu tahmin ediliyor. Her biri yeni çarpışmalarla yüzlerce yeni parça yaratma potansiyeline sahip. Bu durum, uzmanların "Kessler sendromu" olarak adlandırdığı zincirleme çarpışma riskini gündeme getiriyor. ESA’nın geliştirdiği MASTER adlı modelleme yazılımı, özellikle 550 kilometre yüksekliğinde, artık aktif uydular kadar çok çöp bulunduğunu gösteriyor.

Sorun yalnızca miktarla sınırlı değil. Uzay trafiğinin artması, özellikle mini uydular ve büyük takımyıldız projeleriyle birlikte, hem yeni çöplerin oluşumunu tetikliyor hem de mevcut çöplerle çarpışma ihtimalini artırıyor. Hatta sadece geçen yıl üç binden fazla yeni parça kayıtlara geçti.

Bağlayıcı bir yasa yok

Sokaklara ve denizlere çöp atmanın yasal bağlayıcılığı olsa da uzayı devasa bir çöplük haline getirmenin karşısında henüz bağlayıcı uluslararası yasa yok. Yine de ESA başta olmak üzere bazı kurumlar, uzay görevlerinin çöp üretimini en aza indirmesi için çeşitli mühendislik kriterleri belirlemiş durumda. Görev sonrası enerji kaynaklarının pasifleştirilmesi, yörüngeden güvenli şekilde çıkarılma sistemlerinin entegre edilmesi ve atmosferde tamamen yanabilecek yapıların tercih edilmesi gibi önlemler bu kriterler arasında yer alıyor.

Bununla birlikte somut adımlar da atılıyor. ESA’nın ClearSpace-1 isimli görevinde, 2028 yılında kullanılmayan PROBA-1 uydusunun yörüngeden çıkarılması planlanıyor. İsviçreli ClearSpace firması tarafından geliştirilen bu robotik araç, dört kıskaçlı yapısıyla çöp toplama görevine soyunacak. Japonya merkezli Astroscale şirketi ise benzer teknolojilerle çalışıyor. Her iki firma da İngiltere Uzay Ajansı tarafından, işlevsiz uyduları toplamakla görevlendirildi.

Bu girişimler, uzay çöpü temizliği açısından tarihi bir dönüm noktası olabilir. Ancak mevcut kirliliğin yalnızca küçük bir kısmını temizlemek bile yıllar sürecek ve ciddi kaynak gerektirecek.

Haberi DH'de Gör Yorumlar ve Diğer Detaylar