Fortran 68 yaşında: Çığır açan programlama dili

İlk başarılı Fortran programı 20 Eylül 1954 tarihinde yani bundan tam 68 yıl önce çalıştırıldı. IBM'de John Backus liderliğindeki bir grup tarafından icat edilen ve açılımı "FORmula TRANslating" olan Fortran, matematiksel ifadelerin koda dönüştürülmesi sorununu çözen ilk dildi.

Günümüzde aynı bilgisayar dilinin çeşitli donanımlarda kullanılabileceği fikri kabul görüyor. Ancak her yeni bilgisayarın kendi programlama diline sahip olduğu 1950'lerde durum böyle değildi. Makinenin mimarisine bağlı ve özelliklerinden en iyi şekilde yararlanmak üzere tasarlanmış makine dili kullanılıyordu.

Program oluşturmak çok zahmetliydi

Bir programcı makinenin nasıl çalıştığını bilir ve minimum zaman ve/veya bellek gerektiren bir sonuç elde etmek için dikkatli bir şekilde kod oluştururdu. Her bayt manuel olarak tahsis edilir ve yönetilirdi. İşin yapıldığı makinenin dahili kayıtlarının kullanımı da böyleydi.

En büyük sorun, makine dilinde çalışmanın kullanıcı dostu olmaması ve program oluşturmayı zaman alıcı ve hataya eğilimli hale getirmesiydi. Makine dilinden uzaklaşmak ve bir programlama dilinin birden fazla makinede çalışmasını sağlamak için bir derleyiciye ihtiyaç vardı. İşte bu, IBM'in 704 bilgisayarı için yaptığı atılımdı.

Fortran programlamada çığır açtı

John Backus önderliğindeki bir ekip tarafından üstlenilen projenin amacı, herhangi bir aritmetik ifadeyi derleyebilecek bir bilgisayar dili geliştirmekti. Bunu yapmak için matematiksel ifadeler için dilbilgisi kurallarını yazmanın ve kullanmanın bir yolunu bulmaları gerekiyordu. İşin püf noktası ifadeyi, operatörler ve öncelikleri arasındaki ilişkileri netleştiren bir sözdizimi ağacına dönüştürmekti.

Bu görevin altı ay sürmesi bekleniyordu ve ilk başarılı Fortran programı, orijinal zaman çizelgesine sadık kalınarak çalıştırıldı. Ancak, ilk derleyicinin kullanılabilir hale gelmesi için üç yıl daha geçmesi gerekti ve çalışan bir derleyicinin müşterilere dağıtılması 1957'nin Nisan ayını buldu. Manyetik bant üzerinde 25.000 satırlık makine kodundan oluşuyordu ve hatalarıyla birlikte her IBM 704 kurulumunun bir parçası haline geldi.

Mühendislik ve bilimsel uygulamalarda hala kullanılıyor

Fortran programlamada devrim yaratırken aynı zamanda IBM'i onlarca yıldır bir numaralı bilgisayar şirketi haline getirdi. Fortran'ı tamamen eski bir dil olarak değerlendirmek yanlış olur. Bilim insanları ve mühendisler tarafından hala kullandığını belirtelim. En son sürümü olan Fortran 2018, önceki sürümlerdeki birçok eksiklik ve düzensizliği gideren daha net bir standart olarak kabul ediliyor.