Yakın zamanda keşfedilen 2024 YR4 adlı asteroid, 22 Aralık 2032’de Dünya ile çarpışma riski taşıyor. Çarpışma olasılığı %1 olarak hesaplansa da, uzmanlar bu asteroidi ciddiye alıyor. İlk olarak Şili’deki güçlü bir teleskopla görülen bu yakın Dünya asteroidi, 130 - 330 feet genişliğinde uzanıyor. Şu anda gezegenimizden uzaklaşsa da, bilim insanları yörüngesini dikkatle izliyor. NASA’nın Yakın Dünya Nesneleri Çalışmaları Merkezi Direktörü Paul Chodas, gök taşının Dünya’yı es geçme olasılığının %99 olduğunu belirtiyor. Tarihsel olarak, Dünya bu boyuttaki asteroitlerle her birkaç bin yılda bir karşılaşıyor ve önemli hasar olasılığı taşıyor. Bu nedenle 2024 YR4, bilim insanlarının dikkatini çekti ve Avrupa Uzay Ajansı’nın risk listesinde öncelikli hale geldi. Peki, tarihsel olarak Dünya’ya düşme tehlikesiyle zaman zaman heyecan yaratan göktaşı nedir, nasıl anlaşılır? İşte gök taşı hakkında tüm merak edilenler:
Göktaşı nedir 🤔
Meteoritler, toz taneciklerinden küçük asteroitlere kadar değişen boyutlardadır. Meteoritler Dünya'nın atmosferine (veya Mars gibi başka bir gezegenin atmosferine) yüksek hızda girdiğinde ve yandığında, ateş topları veya "kayan yıldızlar" meteor olarak adlandırılır. Bir meteorit atmosferdeki yolculuğunu atlatıp yere çarptığında buna meteorit denir.
Göktaşları bu gök cisimlerinin eski parçaları olduğundan, bilim insanları güneş sistemimizin tarihi hakkında bilgi edinmek için gök taşlarına güvenir. Meteoritlerin incelenmesi, güneş sistemimizin başlangıcını, gezegenlerin ve asteroitlerin nasıl oluştuğunu ve büyük meteoritlerin etkilerinin Dünya'nın tarihini ve gezegenimizdeki yaşamı nasıl değiştirdiğini anlamamıza yardımcı olmuştur.
Tüm gök taşları güneş sistemimizden gelir. Göktaşların büyük çoğunluğu parçalanmış asteroitlerin parçalarıdır. Asteroitler, çoğunlukla Mars ve Jüpiter arasındaki asteroit kuşağında bulunan kayalık gövdelerdir. Bu tür parçalar, Dünya ile çarpışmadan önce bir süre (genellikle milyonlarca yıl) Güneş'in etrafında döner. Meteoritler çok büyük olabilir. Şimdiye kadar bulunan en büyük göktaşı yaklaşık 60 ton ağırlığındadır. İnsanların buldukları plaj çakılları ve hatta kum taneleri büyüklüğünde oldukça küçük göktaşları da vardır.
Gök taşı nasıl anlaşılır 🧐
- Yoğunluk: Göktaşları genellikle boyutlarına göre oldukça ağırdır; çünkü metalik demir ve yoğun mineraller içerirler.
- Manyetik: Çoğu gök taşı metalik demir içerdiğinden genellikle mıknatısa yapışır. Taş meteoritler için, mıknatısa yapışmayabilir ancak mıknatısı bir iple sarkıtırsanız çekecektir.
- Alışılmadık şekil: Demir-nikel meteoritleri nadiren yuvarlaktır. Yüzeylerinde "regmaglypts" adı verilen parmak izleri gibi alışılmadık çukurlar bulunan düzensiz bir şekle sahiptirler.
- Füzyon kabuğu: Taş meteoritlerin genellikle atmosferden geçerken eridiği yüzeylerinde ince bir kabuk bulunur.
Ek bilgi: Kuvars, Dünya kabuğunda yaygın, açık renkli bir kristaldir ancak güneş sistemindeki diğer cisimlerde bulunmaz. Dünya'daki volkanik kayalar veya metalik cüruf genellikle kabarcıklar veya kesecikler içerir ancak meteoritlerde bulunmaz. Bir meteoriti seramik bir yüzeye sürterseniz, çizgi bırakmaz. Siyah veya kırmızı bir çizgi bıraktıysa, muhtemelen manyetit veya hematit demir minerallerini içeriyordur. Bunlar meteoritlerde bulunmaz.
En iyi uzay filmleri
Göktaşı ve Meteor arasındaki farklar
Bu bir meteordur. Meteor, küçük bir kuyrukluyıldız veya asteroit parçasının atmosfere yüksek hızda girmesi ve parçanın atmosferdeki atomlar ve moleküllerle çarpışmasından kaynaklanan sürtünme ısısı nedeniyle yanması durumunda gökyüzünde gördüğünüz ışık çizgisidir. Küçük bir kuyrukluyıldız veya asteroit parçası Dünya atmosferine girmeden önce gezegenler arası uzayda yüzer. Buna meteoroid (gök taşı) denir.
Atmosfere giren çoğu meteoroid meteor olarak tamamıyla yanar. Ancak bazı durumlarda meteoroid tamamen yanmaz ve nesne aslında Dünya yüzeyine ulaşır. Ateşli yolculuğundan sağ kurtulan parçaya meteorit denir.
Göktaşları nereden gelir?
Göktaşlarının çoğu, Mars ve Jüpiter'in yörüngeleri arasındaki kaya yığını olan asteroit kuşağındandır. Boyutları yaklaşık 1000 kilometreden mikroskobik toz parçacıklarına kadar değişir.
Ay'a veya Mars'a çarpan daha büyük asteroitler de bize şarapnel parçası gönderebilir. Merkür veya Venüs'ten bu şekilde kaynaklanan doğrulanmış bir meteorit yoktur, çünkü bize ulaşmak için Güneş'in yerçekimi kuvvetine karşı savaşmaları gerekir.
Göktaşı Dünya'ya ne sıklıkla çarpar?
Küçük kayalar neredeyse her gün Dünya atmosferine girer ancak fark edilmeden yanarlar. Daha büyük çarpmalar nadir yaşanır. Büyük asteroitlerin Dünya'ya her 2000 yılda bir çarpması beklenir. Şu ana kadarki en zararlı göktaşı çarpması, 1908'de Sibirya ormanlarının bir bölümünü yok eden megaton ölçeğindeki bir patlama olan Tunguska olayıdır.
Şimdiye kadar göktaşı çarpması sonucu ölen oldu mu?
Uzaydan gelen kayaların bir insanın ölümüne neden olduğuna dair doğrulanmış bir rapor yok. Ancak, 1911'de Mars'tan gelen 40 kilogramlık bir kaya parçası Mısır'da bir köpeğe çarptı ve onu öldürdü. 1992'de Uganda'da bir çocuğa küçük bir göktaşı çarptı; neyse ki çocuk ciddi şekilde yaralanmadı.
Haberi DH'de Gör