Marmara Denizi'nde müsilaj kabusu yeniden ortaya çıktı: Tüm Marmara'ya yayıldı!

Müsilaj nedir?

Müsilaj, halk arasında "deniz salyası" olarak da bilinen, sucul ortamlarda oluşan yoğun organik madde tabakasıdır. Hemen hemen tüm bitkiler ve bazı mikroorganizmalar tarafından üretilen kalın, yapışkan bir madde olarak tanımlanabiliyor. Müsilaj, deniz canlılarının hayatını zorlaştırıyor ve balıkçılığı olumsuz yönde etkiliyor. Denizler için büyük bir tehlike oluşturuyor. Ayrıca deniz yüzeyinde oluşturduğu yapı dolayısıyla da görüntü kirliliğine ek olarak kötü kokuya da sebebiyet veriyor.

Müsilajın zararları neler?

• Oksijen Azalması: Müsilaj, su kolonunda çözünmüş oksijen miktarını azaltarak balıklar ve diğer deniz canlılarının ölmesine neden olur.
• Habitat Tahribatı: Deniz tabanında birikerek mercan resifleri, deniz otları ve bentik organizmaların yaşam alanlarını bozar.
• Biyoçeşitlilik Kaybı: Deniz canlılarının yaşam döngüsünü kesintiye uğratır, özellikle hassas türler için tehdit oluşturur.
• Balıkçılığı Zorlaştırması: Balık ağlarını tıkayarak avlanmayı zorlaştırır ve balıkçılık sektörüne zarar verir.
• Ekosistem Dengesizliği: Müsilaj, besin zincirini ve ekosistem hizmetlerini bozarak uzun vadeli çevresel sorunlara yol açabilir.
• İklim Değişikliği: Müsilajın ayrışması sırasında metan gibi sera gazları açığa çıkabilir ve küresel ısınmayı artırabilir.

Deniz Salyası (müsilaj) neden oluşuyor?

Bilim insanları ve uzmanlara göre denizlerde müsilaj oluşmasının ana nedenlerinin başında atıklar geliyor. Çevre kirliliğinin artması ve atıkların denizlere boşaltılması, fitoplanktonların hızlı bir şekilde çoğalmasına neden oluyor ve sonucunda da tıpkı Marmara Denizi'nde olduğu gibi deniz yüzeyini, derinlerden su üstüne çıkan müsilaj tabakası kaplıyor.

Müsilajın engellenmesi için neler yapıldı?

2021 yılında Marmara Denizi’ndeki müsilajın temizlenmesi için 22 maddelik Marmara Denizi Eylem Planı hayata geçirilmişti. Müsilaj Bilim ve Teknik Kurulu oluşturuldu, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve belediyeler ile birlikte çalışmalar yürütülerek 2021 yılında başlayan müsilaj temizlendi. Yeniden müsilaj oluşumunun engellenmesi için atıksu artıma tesisleri, ileri biyolojik atık su arıtma tesislerine dönüştürüldü. Termal tesislerin sıcak sularının Marmara Denizi’ne akışı engellendi.

Marmara Denizi’nin tamamına yayıldı

Günümüzde müsilajın yeniden ortaya çıkması hakkında değerlendirmelerde bulunan Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Sarı, alınan kararlara ve önlemlere rağmen özellikle arıtmada ciddi bir iyileşme sağlanamadığına vurgu yaptı. Prof. Dr. Sarı, daha önceki açıklamalarında, 23 Ekim 2024’te Erdek Körfezi’nde yeniden ortaya çıkan müsilajın, 6 Kasım’da Marmara Adaları çevresi ile Tekirdağ kıyılarına, 13 Kasım’da İstanbul Prens Adaları’na, 5 Aralık’ta ise İzmit Körfezi’ne ulaşarak yaklaşık 7 hafta içinde tüm Marmara Denizi’ne yayıldığını dile getirmişti. 

Müsilajın ilkbaharda deniz yüzeyine çıkma ihtimali yüksek

Prof. Dr. Sarı, müsilajın yer yer yüzeye çıksa da genellikle denizin 3-25 metre derinliklerinde yer aldığını ancak ilkbaharda suyun ısınmasıyla yüzeye çıkma ihtimalinin "oldukça yüksek" olduğunun altını çizdi. Mevcut durumda pinalar, deniz çayırları, süngerler ve mercanlar gibi canlı gruplarını tehdit ettiğini ifade ediyor.

Yapılan çalışmalar denizdeki kirliliği azaltmaya yetmedi

2021 yılında yüksek katılımlı çalıştaylar ve bilimsel katkılarla 22 eylemden oluşan Marmara Denizi Eylem Planı (MDEP) oluşturulduğunu belirten Sarı, “Müsilaj Bilim ve Teknik Kurulu kurulmuş, Marmara Denizi özel çevre koruma bölgesi ilan edilmiş, müsilajsız Marmara’ya ulaşmak için stratejik plan hazırlanmış olsa da Marmara’nın kirlilik yükü ne yazık ki azaltılamamıştır. Örneğin 2021 yılında yüzde 51 oranında ileri biyolojik arıtmaya tabi tutulan evsel atıklar, 2024 yılında ancak yüzde 0,7 ilerleme ile yüzde 51,7 oranında arıtılabilmektedir.” ifadesi kullanıldı.

Süleymanpaşa’da balıkçılığı etkiliyor

Marmara Denizi’nin Süleymanpaşa açıklarında yoğunlaşan müsilaj, balıkçıların günlük faaliyetlerini neredeyse imkansız hale getiriyor. Süleymanpaşa Su Ürünleri Kooperatifi 2. Başkanı Hüseyin Oğuz, müsilajın balıkçılığı ciddi şekilde etkilediğini belirterek, “Denizde müsilaj tekrar başladı. Ağlarımızı attığımızda çamurlu çekiyoruz. Şu an bekliyoruz, inşallah kaybolur da balıkçılığa devam ederiz. Bu durum işimizi zorlaştırıyor. Makaralarımız ağları basmıyor. Ağlar çamurlu gelince makaralar sıkışıyor. Müsilaj ile ilgili özellikle İstanbul’un Silivri ve Selimpaşa bölgelerinden daha çok şikayet alıyoruz” dedi.

Bilim Kurulu 25 Aralık'ta toplandı

2021’te oluşturulan Müsilaj Bilim ve Teknik Kurulu, Marmara Denizi’nde yeniden ortaya çıkan müsilajın yayılmasını engellemek amacıyla 25 Aralık 2024 tarihinde toplantı yaptı. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakan Yardımcısı Fatma Varank başkanlığında gerçekleştirilen toplantıda müsilajın yeniden ortaya çıkması nedeniyle alınması gereken kararlar tartışıldı. Mevcut atık su arıtma tesislerini ileri biyolojik atık su arıtma tesislerine dönüştürmelerinin aciliyetine dikkat çekildi.

Müsilajla mücadele için öncelikle arıtma tesislerinin ileri biyolojik olarak yapılması ve mevcut arıtmaların da uygun işletilmesi gerektiği, başta Susurluk Havzası olmak üzere derelerde uygun yerlerde fitoremidasyon çalışmasının uygulanabileceği, ekosistem temelli balık avcılığının yapılmasının önemi ve gereğinin vurgulandığı toplantıda, biyolojik mücadelenin önemine dikkat çekilerek yerli bakteriyle çalışmaların yapılabileceği kaydedildi.