Yapay zekada parlayan ve kan kaybeden Türkiye: Stanford’dan 2025 raporu
Stanford Üniversitesi tarafından yayımlanan 2025 AI Index raporu, Türkiye’nin ve diğer ülkelerin yapay zeka karnesini ortaya koydu. Peki rapora göre Türkiye, yapay zekada nerede?
Stanford Üniversitesi İnsan Merkezli Yapay Zeka Enstitüsü (HAI) tarafından yayımlanan 2025 AI Index raporu, bu alandaki küresel gelişmelere odaklanıyor. Rapor yapay zekanın en kapsamlı, veri odaklı görünümlerinden birini sunması açısından önemli. Küresel medya, hükümetler ve önde gelen şirketler tarafından güvenilir bir kaynak olarak kabul edilen AI Endeksi, şirketlere ve politika yapıcılara hassas içgörüler sunuyor. Raporda aynı zamanda Türkiye de detaylı bir şekilde ele alınmış durumda.
Türkiye’de işe alımlarda yapay zeka etkisi
Raporda yer alan verilere göre, Türkiye’de yapay zeka alanındaki işe alım oranı 2024 yılı itibarıyla yüzde 20.36 seviyesine yükselmiş durumda. Esasında bu oran 2018’de yüzde 50’nin üzerinde olsa da 2022’ye kadar sert bir düşüş yaşanmış ve ardından 2023 ve 2024 ile yükselişe geçilmiş.LinkedIn profil verilerinin temel alınarak hazırlandığı coğrafi bölgelere göre yapay zeka yetkinliği yoğunluk oranında ise Türkiye, 16 ülke arasında 0.94 puanla 13. sırada yer alıyor. Bu göstergenin amacı, belirli bir ülkede veya sektör ya da cinsiyete göre yapay zeka becerilerinin yoğunluğunu ölçmek. Yapay zeka yetkinliği penetrasyon oranı, meslekler arasında yapay zeka yetkinliklerinin yaygınlığına veya LinkedIn üyelerinin işlerinde yapay zeka yetkinliklerini kullanma yoğunluğuna işaret ediyor.
Türkiye kamu sözleşmelerinde ikinci sırada
Türkiye 2013–2023 yılları arasında yapay zekaya ilişkin kamu sözleşmeleri açısından ise 2.81 milyon dolarlık medyan değeriyle göre ikinci sırada yer alıyor. Verilere göre İsviçre, 3.05 milyon dolar ile ilk sırada yer alıyor. Türkiye’nin ardından ise 1.42 milyon dolar ile İrlanda geliyor.
Türkiye cinsiyet eşitliğinde öne çıkıyor
ABD, her düzeyde bilgi, teknoloji ve iletişim (ICT) mezunu yetiştirme konusunda küresel lider olmaya devam ediyor. İspanya, Brezilya ve Birleşik Krallık çeşitli seviyelerde ABD'yi takip ederken, rapora göre bu alanda Türkiye en iyi cinsiyet eşitliğine sahip.
Raporda Türkiye’nin cinsiyet eşitliği açısından en iyi durumda olan ülkeler arasında yer aldığının altı çizilirken; ön lisans, lisans, yüksek lisans ve doktora düzeyindeki tüm mezunların en az yarısını kadınların oluşturduğuna işaret ediliyor.
Buna ek olarak Türkiye, 2016 ila 2024 arasında yapay zeka yetenek yoğunluğundaki değişim açısından listenin yedinci sırasında yer alıyor. Türkiye 2016’ya kıyasla yüzde 198 artış gösterirken Hindistan, Kosta Rika ve Portekiz bu alanda lider durumda.
Türkiye yapay zekada beyin göçü veriyor
Raporda, LinkedIn verilerine göre, yapay zeka yeteneklerinin göçle kazancı veya kaybı da analiz ediliyor. Pozitif net göç, bölgeye daha fazla yapay zeka yeteneğinin geldiğini; negatif net göç ise daha fazla yeteneğin ayrıldığını gösteriyor. Kişi başına en fazla yapay zeka yeteneği çeken bölgeler arasında Lüksemburg, Kıbrıs ve Birleşik Arap Emirlikleri öne çıkıyor. Son yıllarda İsrail, Hollanda ve Kanada’ya gelen yapay zeka yeteneğinde azalma görülürken, BAE, Suudi Arabistan ve Lüksemburg gibi ülkelerde artış yaşanıyor.
Türkiye ise bu alanda uzun yıllardır alarm veriyor. Profesyonel düzeyde yapay zeka yeteneklerinin neredeyse yarısını göç olarak kaybediyor Türkiye.
Türkiye yapay zekada hem heyecanlı hem tedirgin
Raporda pazar araştırma şirketi Ipsos tarafından yapılan ülkelere göre yapay zeka kullanan ürün ve hizmetler hakkındaki küresel görüşlere de yer veriliyor. Buna göre Türkiye, yapay zekalı ürün ve hizmetler hakkında heyecan (yüzde 70) duyarken aynı zamanda tedirgin (yüzde 52) hissediyor.Raporda Türkiye'nin 2023–2024 yılları arasında yapay zeka ile ilgili görüşlerdeki yüzde puan değişimleri de yer almakta. Buna göre Türkiye'de yapay zeka farkındalığında küçük de olsa bir artış var. İnsanlar teknolojiyi biraz daha tanıyor. Ancak bu artış, güven oranlarına yansımamış. Verilerin korunacağına ve yapay zekanın adil davranacağına dair güven azalmış durumda. Ayrıca, yapay zekanın yaşamları dönüştürdüğüne dair inanç da hafifçe gerilemiş.
Raporun genel özeti
Yapay zeka, 2024 yılı itibarıyla hem performans hem de toplumsal etki açısından eşi benzeri görülmemiş bir ivme yakaladı. Yeni testler olan MMMU, GPQA ve SWE-bench'te büyük sıçramalar yapan yapay zeka sistemleri, özellikle kodlama gibi karmaşık görevlerde insanları geride bırakmaya başladı. Artık yalnızca laboratuvar ortamında değil, sağlık, ulaşım ve hizmet gibi alanlarda da gündelik hayatın ayrılmaz bir parçası haline gelen yapay zeka, ABD’de 223 medikal cihazın FDA onayı alması ve Çin’de Baidu’nun Apollo Go hizmetinin yaygınlaşmasıyla somutlaşmış durumda.
İş dünyasında da bu dönüşüm net: ABD, 2024’te 109.1 milyar dolarlık yatırımla rekor kırarken, üretken yapay zekaya yapılan yatırım 33.9 milyar dolara ulaştı. Çin ise akademik yayın ve patentlerde liderliği ele alarak ABD ile arasındaki farkı hızla kapatıyor.
Ancak bu hızlı gelişim, güvenlik ve etik konularında henüz tam bir standarda kavuşmadı. 2024’te bildirilen yapay zeka kaynaklı olayların sayısı %56 artarken, HELM Safety ve FACTS gibi araçlar güvenilirlik sorunlarına çözüm arıyor. Öte yandan küresel kamuoyunun yapay zekaya bakışı daha olumlu hale gelirken, Çin ve Endonezya gibi ülkelerde iyimserlik %80'leri aşıyor.
Yapay zeka sistemleri hem daha güçlü hem daha erişilebilir hale gelirken, kullanım maliyetleri dramatik şekilde düştü; Microsoft’un kompakt Phi-3 Mini modeli bile dev modellere meydan okuyor. Hükûmetler ise sadece düzenleme yapmakla kalmıyor, dev bütçelerle yatırımlarını da artırıyor. Eğitimde altyapı eksikliklerine rağmen ülkelerin %66’sı bilgisayar bilimini müfredata dahil ederken, bilim ve tıp alanında da yapay zeka devrim yaratıyor; 2024’te iki Nobel Ödülü’nün bu alana verilmesi bunun en çarpıcı göstergesi.
{{body}}
{{/longBody}} {{^longBody}}{{body}}
{{/longBody}}