Avrupa Birliği'nden internete ''telif hakkı'' darbesi

İnterneti ''yasaklar dünyasına'' dönüştürebilir
Neler düzenlemeye konu olacak?
Parlamentonun onayı gerekiyor
Yorumlar

2016 yılında Avrupa Komisyonu, internetteki paylaşımların telif hakkı gerekçesiyle filtrelenmesi için bir yasal düzenleme hazırlamış ve düzenlemenin Avrupa Birliği komiteleri tarafından onaylanmasını istemişti ancak o dönemde Avrupa Komisyonu'nun talebi reddedilmişti. Yine aynı yıl internetteki reklam endüstrisi başta olmak üzere veri yönetimini küresel olarak değiştiren Genel Veri Koruma Tüzüğü(GDPR) ise Avrupa Parlamentosu tarafından onaylanmıştı. GDPR, geçtiğimiz mayıs ayında uygulamaya koyuldu ve Avrupa Komisyonu telif hakkı düzenlemesini yeniden komitelerin onayına sundu. Dün bu konu üzerinde tartışan Avrupa Birliği Hukuk İşleri Komitesi düzenlemeyi onaylayarak telif hakkı uygulaması için yeşil ışık yaktı. Peki bu düzenleme ne anlama geliyor, internette neleri değiştirebilir?

Avrupa Birliği'nden internete ''telif hakkı'' darbesi

Yirmi dört maddeden oluşan düzenleme genel itibariyle internetteki paylaşımların değerlendirilmesini ele alırken paylaşımların yer aldığı YouTube, Google, Facebook gibi platformlara birtakım yükümlülükler getiriyor. Bu haliyle internet kullanıcısına dost olarak görünen düzenlemede 11. ve 13. maddeler ise internet dünyasının önde gelen isimleri ve internet özgürlüğünü savunan sivil toplum kuruluşları tarafından şiddetle eleştiriliyor.

İnterneti ''yasaklar dünyasına'' dönüştürebilir

Telif hakkının korunmasını hedefleyen 13. madde; Google, Facebook, YouTube, Twitter ve Reddit başta olmak üzere internetteki büyük küçük bütün paylaşım platformlarında filtreleme yönteminin uygulanmasını zorunlu hale getiriyor. Filtreleme yöntemi ile söz konusu platformlarda içerik yayınlanmadan önce taranacak ve telif hakkına konu olabilecek herhangi bir özellik taşıması halinde içeriğin yayınlanmasına izin verilmeyecek.

Tabi günümüzde sosyal medya platformlarında telif hakkına konu bir içerik (örneğin Instagram'da paylaşılan bir videoda arka planda yer alan şarkı) tespit edilirse paylaşımdan çok kısa bir süre sonra içerik kaldırılabiliyor. Yeni düzenlemenin mevcut durumdan farkı ise telif hakkının çok geniş tutulması ve platformların bunu yapmaya zorlanması. Yani sadece ünlü bir şarkı değil, bir belge olarak kullanılan ya da üzerine yazılar yazılarak komik bir paylaşım haline getirilen bir görsel de telif hakkına konu olabilecek. Kısacası internette paylaşılan bütün içerikler, eğer paylaşan kişi içeriği doğrudan oluşturan kişi(örneğin fotoğrafı çeken veya müzik eserini besteleyen kişi) değilse bu paylaşım daha yayınlanmadan kaldırılacak.

*13. maddenin uygulanması halinde AB'nin politikasını eleştiren bu görsel gibi pek çok eğlenceli paylaşım telif hakkı kısıtlamasına takılabilir.

13. maddeyle ilgili eleştirilen bir diğer nokta ise maddedeki belirsizlik. Maddeye göre internet şirketleri platformlarda paylaşılan içerikleri denetlemek için “etkin içerik tanıma teknolojileri” kullanmak zorunda. Kullanılacak teknolojiyle ilgili herhangi bir açıklık getirmeyen madde, şirketleri içerik denetimi noktasında zor durumda bırakıyor. Düzenlemeye uymayan şirketlerin içerik başına yüzlerce milyon dolar para cezası ödeme ihtimali de bu zor durumu içinden çıkılmaz bir hale getiriyor. Düzenlemeye karşı olan kişilere göre şirketler para cezasından kaçmak için paylaşılan binlerce içeriği yeterince denetlemeden silebilir. Bu da internetin özgür ve yaratıcı ruhuna tamamen aykırı.

Neler düzenlemeye konu olacak?

Yeni düzenlemenin uygulanmasıyla henüz yayınlanmadan kaldırılabilecek içerik örneklerine değinmekte fayda var. Bir Facebook kullanıcısı Rick and Morty çizgi dizisine ait bir t-shirt giyip bu t-shirt ile çektiği fotoğrafı Facebook'ta paylaşmak isterse dizi telif haklarına konu olduğu için Facebook algoritmaları bu paylaşımı otomatik olarak engelleyecek. Yine benzer bir şekilde bir YouTube kullanıcısı bir şarkıyı kendi sesiyle yeniden yorumlayıp YouTube'a yüklemek istediğinde algoritmalar buna izin vermeyecek. Özellikle canlı yayın anlarında yayının bir anda kapatılması mümkün olacak. Öte yandan Instagram'da bir kitabın içinden görüntü paylaşıldığında bu görüntü de daha yayınlanmadan kaldırılacak. Görüldüğü üzere 13. maddenin uygulamasıyla ilgili sınırsız örnek bulunabilir.

11. madde ise internetteki haber kaynaklarını önemli ölçüde etkileyecek gibi görünüyor. Maddeye göre sosyal medya platformlarında paylaşılan veya alıntı yapılan her biri haber için haber kaynaklarından lisans alınması gerekiyor. Google veya Facebook gibi dev platformlar için lisans anlaşması yapmak kolay görünebilir ancak AB'ye üye 28 ülkedeki bütün haber kaynakları ile lisans anlaşması yapmak daha küçük platformlar için imkansız. Bu nedenle 11. madde insanların internet üzerinden bilgiye ulaşmasını zorlaştıracak bir uygulama olarak değerlendiriliyor.

Parlamentonun onayı gerekiyor

Bu düzenleme Avrupa Birliği'nin komitesinde onaylanmadan önce aralarında Web'in babası olarak bilinen Tim Berners-Lee ve Wikipedia'nın kurucusu Jimmy Wales gibi pek çok önemli isim bir mektup kaleme aldı ve düzenlemenin onaylanmamasını istedi. Bu mektuba rağmen onaylanan düzenlemenin AB'ye üye ülkelerde yürürlüğe girmesi için temmuz ayında Avrupa Parlamentosu'nun da düzenlemeyi onaylaması gerekiyor. İnternet savunucuları şimdi düzenlemenin geri çevrilmesi için parlamento üyelerini ikna etmeye çalışıyor.