Çernobil'i ziyaret etmek ne kadar güvenli ?

Radyasyon maruziyet dozu
Çernobil ziyaretleri kontroller eşliğinde gerçekleşiyor
Yorumlar

Tuğrul Güven Erturun

Bilim, sanat, horoloji yazarı

Çernobil faciası 26 Nİsan 1986 yılında Ukrayna'nın Pripyat şehrinin 14.5 km. kuzeybatısında bulunan Çernobil şehrinde konuşlu olan Çernobil Nükleer Santrali'nde yapılan bir deney esnasında meydana gelen nükleer kaza felaketi olarak yaşanmıştı. Şimdilerde ise Çernobil şehrine büyük bir turist akını başladı lakin hala bölgede öldürücü miktarda radyasyon sızıntısı olabileceği düşünülüyor.

Çernobil'i ziyaret etmek ne kadar güvenli ?

Ukrayna yaklaşık 10 yıl önce bölgeyi güvenli ilan ederek turist ziyaretlerine açmış, bölgeye turistik turlar düzenlemeye başlamıştı. Açıldığı dönemden Agünümüze kadar Çernobil'e binlerce turist akın etti.

American Cancer Society kurumuna göre yüksek dozlarda radyasyon maruziyeti doku hasarına, akut hastalıklara sebep olabiliyor ve kanser riskini artırabiliyor lakin 21. Yüzyılda radyasyon her yanımızı sarmış durumda ve bu durumdan kaçınmak ne yazık ki pek de kolay olmuyor. Ayrıca bu radyasyon sadece beşeri kaynaklardan ötürü de oluşmuyor, canlı organizmaların ürettiği radyasyon ile güneşlerden ve yıldızlardan gelen kozmik radyasyon da bu oluşuma katkı sağlıyor.

Radyasyon maruziyet dozu

Amerika Birleşik Devletleri'nde yaşayan ortalama bir vatandaşın yılda 3 milisievert (3 millisieverts-mSv) doz radyasyona maruz kaldığı belirtiliyor ki bu dozun güvenli kabul edilebilecek limitler içerisinde olduğu söyleniyor. Tıbbi görüntüleme yöntemleri ise 1 mSv biriminden 20 mSv (Bilgisayarlı Tomografi) birimine kadar radyasyon yayabiliyor.

50 mSv ile 200 mSv arasındaki radyasyon dozları organizmalarda çeşitli kromozomal hasarlara sebep olabiliyor. 200 mSv ile 1.000 mSv kanda geçici lökositopenilere sebebiyet verebiliyor. Ciddi radyasyon hasarı 2.000 mSv'nin üzerinde başlıyor ve 10.000 mSv ve üzerindeki düzeylere birkaç gün maruz kalmak ölüme yol açıyor.

Çernobil faciasından sonra bölgedeki yüzlerce işçinin ve tasfiye çalışanın yaklaşık 8.000 ila 16.000 mSv radyasyona maruz kaldığı düşünülüyor ki bu miktar da 80.000 ila 160.000 adet göğüs X-ray görüntülemesine denk geliyor; bu maruziyet zamanında 134 işçinin radyasyona bağlı ciddi sağlık problemleri yaşamasına, 28 işçinin ise ölmesine sebep olmuştu.

Çernobil reaktörü patladığı zaman ölümcül düzeyde radyasyon açığa çıkıp etrafa saçılmıştı ancak hava koşullarından ve değişen rüzgarlardan dolayı radyoaktif serpinti çevreye eşit oranlarda dağılmadı.

Çernobil'e yakın köylerde bile radyasyon eşit dağılmadı hatta radyasyon miktarı sokaklar arasında bile farklılık gösterebiliyordu.

Çernobil ziyaretleri kontroller eşliğinde gerçekleşiyor

Çernobil reaktörünü yıkıntıları hala radyoaktif ve bu yıkıntıların yaklaşık 20.000 yıl boyunca radyoaktif durumda olacağı düşünülmekte lakin Çernobil'de halka açık olan bölgelerin reaktöre yakın olmalarına rağmen facia başlangıcında daha düşük radyasyon dozlarına maruz kaldığı düşünülüyor.

Bütün bunlarla beraber radyasyon güvenliği konusundaki endişeler devam ediyor ve turistlerin tur zamanında kendi başlarına dolaşmalarına izin verilmiyor ve turistler yalnızca belirli bölgeleri ziyaret edebiliyor.

Çernobil'e yapılan günlük ziyaretlerde turistler, dozimetri kontrolü veya radyasyon ölçümü için resmi bir kontrol noktasından geçiyor ve yine aynı noktadan bitiyor. Ayrıca turun orta noktasında da ek bir radyasyon kontrol noktası bulunuyor ve turistler burada da kontrol ediliyor.

Ayrıca ziyaretçiler yapılara veya bitkilere kesinlikle dokunamıyor ve bölgeden herhangi bir eşya çıkaramıyor; turistler kameralarını yere koyup çekim yapamıyor ve yerlere oturamıyor.

2018 yılında yaklaşık 60.000 turistin Çernobil'i ziyaret ettiği bildiriliyor ve bölge Ukrayna'nın en gözde turistik bölgelerinden biri olma özelliğini devam ettiriyor.

Ukraynalı turizm ajansı temsilcileri, Çernobil'e yapılan rezervasyonların Mayıs ayında % 30 civarında arttığını belirtiyor ve HBO ''Çernobil'' dizisinin popülaritesinden dolayı yaz aylarında bu miktarın daha da yükseleceğini düşünüyor.