DNA’nın düzenlemesi artık mümkün

Şaşırtıcı sonuç
Başarı oranı yüksek
Yasal engellere takılabilir
Kötü amaçlarla kullanılabilir
Yeni hastalıklar ortaya çıkabilir mi?
Yorumlar

Metehan Göktaş

Yazar

Çağımızda Tıbbın geldiği seviye oldukça iyi bir durumda. Yine de bazı hastalıkların çaresi henüz bulunabilmiş değil. Bunlardan birisi de genetik hastalıklar. Anne-babadan resesif veya dominant karakterli olarak aktarılan bozuklukların dominant türleri her ne kadar sık görülmese de karşılaşabilen durumlardan. Resesif olanlarsa yapısı itibariyle görülme riski akraba evliliklerinin dışında düşük düzeyde. Şu ana kadar bilim adamları hep bu bozukları önceden engellemenin yolunu araştırıyorlardı.

Geçtiğimiz 2015 yılında Çinli bir araştırmacı defekte sahip genleri DNA’dan çıkarmayı başarmış ancak bu durum embriyoda bazı ciddi mutasyonlara sebep olmuştu yani çalışma ne yazık ki başarı ile sonuçlanamamıştı.

Araştırmacılar son çalışmasında DNA’yı başarıyla düzenleyebildiler. Kardiyomiyopatiye neden olan genetik bozukluğa sahip bir erkekten alınan spermlerle sağlıklı bayanlardan alınan yumurta hücreleri labaratuvar ortamında döllenmiş.

Şaşırtıcı sonuç

Bu işlemde güçlü bir gen düzenleme sistemi CRISPR-Cas9’u tam da döllenme esnasında kullanmışlar. Sonuç araştırmacıları dahi şaşırtmış. Zira MYBPC3 mutant geninin kesilmesinin ardından embriyo bünyesi kendiliğinden bölgeyi tamir ederek sağlıklı bir yapıya kavuşmuş.

Başarı oranı yüksek

Az evvel bahsettiğimiz Çinli bilim adamı da aynı sistemi kullanmış ancak kullanılan dönem farklı olduğu için olsa gerek başarılı olmamış. Yaklaşık 58 embriyo üzerinde yapılan çalışma sonucunda %70’in üzerinde olumlu sonuç alınmış. Bununla birlikte bu embriyoların sadece bir kaç gün gelişmesine müsaade edildiğini ve henüz bu yolun uygulandığı herhangi bir bebeğin dünyaya gelmediğinin altını çizelim.

Yasal engellere takılabilir

Uzmanlara göre bu yöntem sayesinde Huntington hastalığı, Kistik fibrozis, Meme kanseri, Over kanseri ve bazı Alzheimer vakaları önlenebilecek. Çalışma büyük ihtimalle ABD’deki bazı düzenleyici kurumların engeline takılacağa benziyor zaten ulusal sağlık enstitülerinden herhangi bir bağış da alınamamış.

Şu ana dek Oregon Sağlık ve Bilim Üniversitesi’nin bütçesi kullanılarak yapılan çalışmayı bilim adamları daha ileri seviyeye götürmek ve uygulamaya koymak için kendilerine yeni bir ülke arayışındalar. Bu sebeple de daha önce emsal niteliğinde bir karar veren İngiltere onlar için görünüşe göre en uygun yerlerden birisi.

Kötü amaçlarla kullanılabilir

Tabi çalışmaya itirazlar da gecikmemiş. Aslında buradaki tek amaç hastalıklı genleri ortadan kaldırarak sağlıklı bireylerin dünyaya gelmesini sağlamak ancak çalışmayı yapan bilim adamlarının korktuğu gerçek şu ki ileride bu çalışmayı kötü amaçlarla kullanan araştırmacılar türeyebilir ve insanlara istediği boyda ten renginde, göz renginde hatta zekada bir çocuğa sahip olma vaadinde bulunabilirler.

Yeni hastalıklar ortaya çıkabilir mi?

Bu sebepten dolayı bir çok bilim insanı şimdiden çalışmaya sert tepki göstermiş durumda ve yetkililerden çalışmanın engellenmesini istiyor. Tepki gösteren uzmanların bir diğer savunma argümanı ise bu yöntem sonucunda yepyeni hastalıkların türeyebilme ihtimalinin de oluşu. Bu sebeple genetiği değiştirilmiş veya klonlanmış bebeğe karşı çıkıyorlar.

Aktarılanlara göre hali hazırda bebeklerinde herhangi bir kalıtsal hastalık yaşanması muhtemel olan çiftlerin in vitro fertilizasyon (tüp bebek) yöntemiyle yumurta rahme yerleşmeden önce embriyosunu test edebilmeleri mümkün. Bu nedenle yeni yönteme gerek olmadığı savunuluyor. Zira etik bir yöntem varken böylesi riskli bir işlemin yapılması yanlış olduğu düşünülmekte.

Son olarak görüldüğü üzere çalışmanın fayda potansiyeli ne kadar büyükse açabileceği zararlar da o denli büyük. Bu nedenle deneyi yapan bilim adamları şu an için çalışmaya dair herhangi bir detay paylaşmıyorlar. ilerleyen günlerde gelişmeleri hep birlikte takip ediyor olacağız.