Kızamık: Semptomları, Tedavisi ve Aşılama

Kızamığın bulaşıcılığı oldukça yüksek
Kızamığın semptomları ve tanısı
Kızamıktan korunmanın en etkili yolu: Aşı
Kızamık yayılımı aşı karşıtı eylemler sebebiyle artıyor
Yorumlar

Tuğrul Güven Erturun

Bilim, sanat, horoloji yazarı

Kızamık ya da tıbbi adıyla Rubeola virüsü, dünya üzerindeki en bulaşıcı virüs türlerinden birisi ve bu hastalığın semptomları aynı soğuk algınlığına benziyor lakin bu semptomlara oldukça karakteristik kırmızı döküntüler de eşlik ediyor. The Lancet dergisinde yayımlanan rapora göre 2000 ile 2016 yılları arasında dünyada kızamık insidansı %66 oranında arttı ve kızamığa bağlı mortalite oranları ise %74 oranında yükseldi. Aşılar sayesinde dünyanın birçok ülkesinde ve yaklaşık 20 yıl önce de Amerika Birleşik Devletleri'nde kızamık neredeyse tamamen eradike edilmişti.

Kızamık: Semptomları, Tedavisi ve Aşılama

Aşı karşıtı hareketler sebebiyle kızamık virüsü yeniden yayılmaya başladı ve dünya çapında kızamık vakaları %30 oranında arttı. Dr Deepa Mukundan'ın açıklamalarına göre 1 Ocak 2019 ile 3 Mayıs 2019 tarihleri arasında Amerika Birleşik Devletleri'nde 760'dan fazla kızamık vakası görüldü.

Kızamığın bulaşıcılığı oldukça yüksek

Kızamık ''Measles (kızamık) morbillivirus'' adı verilen etken sebebiyle ortaya çıkıyor ve bu virüs paramyxoviridae olarak adlandırılan paromiksovirüs ailesinin sınıflamasında bulunuyor. Centers for Disease Control and Prevention (CDC) kurumuna göre virüs enfekte insanlarda burun ve boğazdaki mukus tabakasının içine yerleşiyor. Enfekte kişiler öksürdüklerinde hapşırdıklarında veya soluk verdiklerinde virüs havaya saçılıyor ve böylece kişiler arasında enfeksiyon yayılıyor.

Ayrıca virüs havada oldukça uzun süre bulunabiliyor. Kızamık, kızamıkla enfekte olan bir kişi odadan ayrıldıktan 2 saat sonrasına kadar; enfekte olmayan diğer kişilere bulaşabiliyor yani virüs havada 2 saate yakın bir süre bulunabiliyor. Virüs oldukça bulaşıcı olmakla beraber kızamık aşısı bulunmayan kişiler enfekte olan kişilerle aynı ortamda bulunursa %90 oranında kızamık bu kişilere bulaşıyor.

Bu kadar bulaşıcı olmasının bir başka sebebi de kızamık belirtileri ve kızarıklık, kızamık bulaştıktan birkaç gün sonra ortaya çıkıyor bu sebeple enfekte kişiler daha kızamık olduklarını anlamadan çevreye bu virüsü bulaştırmaya başlıyorlar. Bulaştırma dönemi ise kızarıklıklar ortaya çıkmadan yaklaşık 4 gün önce başlıyor ve kızarıklıklar ortaya çıktıktan 4 gün sonrasına kadar devam ediyor.

Emerging Infectious Diseases kurumunun 2019 verilerine göre enfekte olan kişiler aşılanmamış 5 ila 18 kişiye virüsü bulaştırabiliyor.

Kızamığın semptomları ve tanısı

Kızamığın tanısı için diğer tüm hastalıklarda olduğu gibi hekim kontrolü gerekiyor çünkü; akut otitis media (orta kulak iltihabı), diyare, dehidratasyon, pnömoni, ensefalit gibi kızamık komplikasyonları diğer hastalıkların komplikasyonlarına oldukça yakın seyrediyor ve benziyor. Çocuklar, bebekler, hamile kadınlar ve immün süpresif kişiler bu virüse daha duyarlılar. Mayo Clinic raporlarına göre kızamık yılda 100.000 kişiyi öldürüyor ve bu rakamların çoğunu 5 yaşın altındaki bireyler oluşturuyor.

Kızamık tedavisi için özgün bir ilaç bulunmuyor bu sebeple hekimler semptomlara yönelik tedavi uyguluyorlar. Hastaların hidrasyonu sağlanıyor, asetaminofen gibi antipiretik ilaçlarla hastaların ateşi düşürülüp kontrol altına alınıyor, solunum yolu tutulan hastalarda ise bu yolların nemlendirilmesi sağlanıyor.

Virüsle karşılaşmış lakin öncesinde aşı olmamış kişiler, eğer hekim uygun görürse virüs maruziyeti sonrası aşılanabiliyor. Maruziyet sonrası 72 saat içerisinde aşılama işlemi yapılırsa aşı kızamığı önlüyor, önleyemediği durumlarda ise hastanın kızamığı daha hafif atlatmasını sağlıyor. Başka bir tedavi yöntemi olarak ise maruziyet sonrasındaki 6 güne kadar hastalara serum immünglobulin tedavisi uygulanabiliyor. Hastalık bir kez geçirildikten sonra ise kişi kızamığa karşı bağışıklık kazanıyor. Bütün bunlara rağmen immün sistem kızamık etkeni alındıktan 2 yıl sonrasına kadar önemli ölçüde zayıflayabiliyor ve bu süre zarfında kişiler; orijinal kızamık enfeksiyonundan daha fazla zarar verebilecek ve daha fazla komplikasyona sebep olabilecek sekonder viral ve bakteriyel enfeksiyonlara karşı daha duyarlı hale gelebiliyorlar.

Kızamıktan korunmanın en etkili yolu: Aşı

Kızamıktan korunmanın en etkin yolunu aşılar oluşturuyor ve CDC kurumunun önerilerine göre ilk doz hayatın 12 ila 15 aylık döneminde, ikinci doz ise çocukluk döneminin 4 ila 6 yaşları arasında yapılıyor. Aşı iki dozu da alan kişilerde %97, tek dozu alan kişilerde ise %93 oranında etkili oluyor.

Aşılama işlemi sadece aşılanmış bireyleri korumakla kalmıyor ayrıca alerjik maddeler sebebiyle aşılanamayan kişileri, immünsüpresif durumda olan ve aşılama işlemi için yaşı daha gelmeyen bireyleri yani toplumu koruyor. Aşılar toplum sağlığını korumak, ölümleri önlemek ve sağlıklı toplum oluşturmak açısından en etkili araçlar olarak nitelendiriliyor.

Türkiye Cumhuriyeti'nde aşılama oranları %96 olarak nitelendiriliyor. Aynı durum Amerika Birleşik Devletleri'nde %94 olarak belirtiliyor. Tüm dünyada aşı karşıtı eylemler sebebiyle kızamığı kontrol altında tutmak ve yayılmasını önlemek zorlaşıyor.

Kızamık yayılımı aşı karşıtı eylemler sebebiyle artıyor

CDC raporlarına göre kızamık vakaları en çok aşılanmamış bireyler ve gruplara sahip yerlerde görülüyor. 2000 yılında Amerika Birleşik Devletleri kızamık etkenini eradike ettiğini duyurmuştu lakin günümüzde ABD'de kızamık vakaları oldukça arttı. Bu artışın sebebinin aşı karşıtı kişiler ve eylemler olduğu düşünülüyor.

Aşı karşıtı hareket popülasyonun oldukça küçük bir yüzdesini oluşturuyor lakin bir hayli ilgi çekiyor ve medya bu harekete oldukça ilgi gösteriyor. Aşı karşıtı eylemler ise yersiz dini inançlar, aşıların otizme sebep olduğuyla ilgili yersiz ve yanlış kanılar ve ortaya çıkan bilgi kirliliği sebebiyle ortaya çıkıyor.

Yapılan birçok araştırma aşılar ile otizm arasında bir ilişki olmadığını oraya koyuyor ve kızamık aşısının güvenilirliği tekrar tekrar yapılan birçok araştırma ile kanıtlanmış durumda.

Gerek bireysel gerekse toplumsal sağlığımızı korumak için kendimizin ve çevremizdekilerin aşılanması oldukça önemli. Unutmayalım ki önlem almak, tedavi etmekten her zaman daha iyidir.