Nöronların ''GPS''i daha yakından öğreniliyor

Araştırılan ileti Parmak Çocuk karakterine benzetiliyor
Yorumlar

Tuğrul Güven Erturun

Bilim, sanat, horoloji yazarı

Sinir dokumuz küçük liflerden oluşuyor ve hareket yeteneği ile vücudumuz hakkına bilgileri toplama konusunda bize çeşitli fonksiyonlar sağlıyor. Bu küçük lifler nöron olarak adlandırılıyor ve nöronların uzun uzantılı çıkıntılarına ise akson adı veriliyor.

Nöronların ''GPS''i daha yakından öğreniliyor

Montreal Clinical Research Institute (IRCM) kurumunda araştırmacı olarak görev yapan ve Université de Montréal kurumunda ise moleküler biyoloji profesörü olan Frédéric Charron ve IRCM kurumundan oluşan ekip; sinir sistemimizdeki nöronların birbirleri ile nasıl hassas ince devreler kurdukları hususuna yeni bir ışık yaktı. Yeni araştırma prestijli Neuron dergisinde de kendine yer buldu. Araştırma spinal kord (omurilik) yaralanmalarının veya motor fonksiyon bozukluğuyla seyreden genetik hastalıkların tedavilerine katkı sağlayabilir.

Araştırılan ileti Parmak Çocuk karakterine benzetiliyor

Sinir sistemimiz hamileliğin 30. haftasına kadar gelişim gösteriyor ve bu uzun süreç gelişim açısından kritik önem arz ediyor. Frédéric Charron nöronların hedeflerine yönelme şeklini kritik olduğunu, beş duyu fonksiyonu ve motor fonksiyonların bu yönelme ağına ve bu ağın organizasyonuna bağlı olduğunu söyledi. Kötü bağlantıların bilişsel, motor ve duysal sorunlara yol açabileceğini de sözlerine ekledi.

Nöronların; doğru bir şekilde büyümek ve doğru hedef ile iletişime geçebilmek için ''GPS''e benzetilen ve doğru yolaklara ulaşılmasını sağlayan iletilere güvenmeleri gerekiyor. Dr. Charron'nun grubu '' Sonic hedgehog (Shh)'' adı verilen iletiye odaklandı. Shh iletisi Boc molekülünün reseptörlerine bağlanıp, tıpkı bir mıknatıs gibi nöronların uzantılarını yani aksonlarını kendine doğru çekiyor. Bu zamana kadar Shh iletisinin reseptörlere etkisini nasıl gerçekleştirdiği bilinmiyordu.

Charron ve ekibi Boc reseptörünün aksonları yönlendirme biçimini Tom Thumb yani namıdiğer parmak çocuğa benzetti.

Doktora sonrası araştırma görevlisi ve makalenin ilk yazarı Julien Ferent; Shh moleküllerini aksona kılavuzluk eden ekmek kırıntılarına benzetti. Boc reseptörü iletileri algıladığında aksonun ucundaki hücre membranı Shh iletisini adeta ''yutuyor'' yani Shh molekülü endositoz ile akson içine penetre oluyor. Bu süreci takriben aksondaki ileti yolu Shh iletisinin yoğun olarak bulunduğu kısma doğru ileriyor.

IRCM araştırmacılarının gösterdiği çaba sayesinde sinir sistemini oluşumu ve işleyişi daha iyi anlaşılabilecek gibi görünüyor. Bu buluş sayesinde kaza sonucunda zarar görmüş veya felce uğramış sinir ağlarını yeniden onarabilecek araçlar üretilebilir ve ilerleme kaydedilebilir.