NASA ve Almanya'nın ikiz uydu sistemi GRACE-FO göreve hazır

Bu kez lazer ölçüm tekniği kullanılıyor
Parmak ısırtan başarı
Yorumlar

NASA ile Alman Havacılık ve Uzay Merkezi ortaklaşa geliştirilen ikiz uydu sistemi GRACE, fırlatıldığı 2002 yılından beri yer çekimi anomalileri, buz tabakasındaki değişimler, okyanus seviyelerindeki hareketlilik gibi bir dizi çevresel değişimi inceliyordu. 15 yıllık görev süresinin ardından geçtiğimiz yıl ikiz uydu sisteminin iki uydusunun (GRACE-1 ve GRACE-2) görevine son verilmiş ve GRACE-FO isimli yeni bir ikiz uydu sisteminin kullanılacağı duyurulmuştu. Mayıs ayında SpaceX'in Falcon 9 roketiyle uzaya taşıdığı yeni sistemin uyduları geçtiğimiz ay lazerlerini çalıştırdı ve iki uydu birbiriyle eşleşti. Uydular artık GRACE sisteminin görevini kaldığı yerden devam ettirmeye hazır.

Bu kez lazer ölçüm tekniği kullanılıyor

GRACE-FO sistemindeki uydular da tıpkı öncüsü GRACE'de olduğu gibi uydular arasındaki mesafe değişimlerini sürekli olarak takip ediyor. GRACE sisteminde bu mesafenin hesaplanması için mikrodalga uzunluk ölçümünden yararlanılmış ve bu ölçümü yerine getirebilen donanımlar kullanılmıştı. GRACE-FO ise bir önceki sistemden farklı olarak mesafe değişimlerinin daha iyi bir doğrulukla belirlenebilmesi için mikrodalga uzunluk ölçümü yerine lazer tekniğini kullanıyor. Lazer ölçümüne ek olarak her iki uydudan mikrodalga ölçümü için gerekli donanımlar da bulunuyor.

Mayıs ayında yörüngeye yerleşen uydular ''aynı yörünge düzleminde birbirini izleyen bir uydu çifti'' prensibine dayalı olarak görev yapıyor. Bu nedenle iki uydunun Dünya'daki iklimsel değişiklikleri incelemeye başlamadan önce yörüngede diğer uydunun yerini tespit etmesi ve onunla bağlantı kurması gerekiyor. 13 Haziran'da iki uydu da lazer ölçüm tekniğini yerine getiren lazer aralıklı interferometre(LRI) cihazını çalıştırdı ve yörüngeyi tarayarak eşini aramaya başladı. Uyduların faaliyetlerini takip eden bilim insanları, LRI çalıştıktan bir gün sonra iki LRI aletinin karşıt uzay aracından ışık aldığını ve beklendiği gibi çalıştığını tespit etti. Böylece artık iki uydu da asıl görevlerine başlamaya hazır hale gelmişti.

Tabi ilk lazer bağlantısı uyduların faaliyete geçmesi için yeterli değil. Karadaki bilim insanları önümüzdeki birkaç haftayı; lazer aletlerini ayarlamak ve uydulardan gelen verileri anladıklarından emin olmak için harcayacak. Yine de LRI ile bağlantı kurabilmek oldukça önemli. LRI ile uydular arası mesafe ölçümünün önemine vurgu yapan NASA araştırmacısı Kirk McKenzie; Almanya ve NASA tarafından finanse edilen ve 10 yıldır üzerinde çalışılan LRI tekniği ile uzayda ilk kez lazer mesafe ölçümü gerçekleştirdiklerine dikkat çekti.

Parmak ısırtan başarı

Kirk McKenzie'nin verdiği rakamlar sistemin ne kadar çarpıcı olduğunu gözler önüne seriyor. Her bir uyduda diğer uydudan gelen lazer ışınının tam olarak iletilmesi gereken madeni para boyutunda delikler bulunuyor. Yani uyduların iletişim sağlayabilmesinin tek koşulu iki uydudaki LRI cihazının da karşı uydudaki bu küçük deliklere lazer ışını yollaması. Üstelik iki uydu arasındaki mesafe 200 kilometrenin üzerinde. Buna ek olarak her iki uyduda yörüngede saatte 27 bin kilometre hızla hareket ediyor. İşte McKenzie bu mesafe ve hıza karşılık LRI cihazlarının eşleşme sağlamasını ''tamamen parmak ısırtan'' bir başarı olarak değerlendiriyor.