Ada Lovelace: Zamanının ötesinde bir deha

Yorumlar

Bugün bildiğimiz anlamıyla bilgisayarların ortaya çıkışı 1940’lı yıllarda Alan Turing ile birlikte başlamış olduğu için, dünyanın ilk yazılımcısı dendiğinde akla gelen ilk figür 20.yüzyılın başlarında yaşamış bir mühendis olsa da, gerçek bu figürden olabildiğince uzak. Zira birçok kişi tarafından dünyanın ilk yazılımcısı olarak kabul edilen Ada Lovelace, 19.yüzyılın başlarında yaşamış bir kadın, üstelik de bir kontes.

Gerçek adı Augusta Ada King olan ama Lovelace Kontesi olduğu için genellikle Ada Lovelace adıyla anılan metematikçi ve yazar, 1815 – 1852 yılları arasında İngiltere’de yaşamış ve teknoloji tarihinde iz bırakmayı başarmış bir isim. Ünlü bir şair olan eşinin çalışmalarını çılgınlık olarak gören annesi tarafından bilim ve matematiğe yönlendirilen Ada, ilerleyen yıllarda babasının yolundan giderek yazarlık yapmış olsa da asıl çalışmalarını bilim alanında çıkardı.

Daha çocukluk yaşlarından itibaren bilime ilgi duyan ve başta frenoloji, canlısal manyetizma ve beynin düşünceleri nasıl işlediğinin matemiksel bir modele dönüştürülmesi olmak üzere birçok konuda araştırmaları bulunan Lovelace’ın 17 yaşındayken Charles Babbage ile tanıştırılması hayatındaki dönüm noktası oldu. Yaklaşık 10 yıl boyunca Babbage’in makineler konusundaki çalışmalarını yakından takip eden Lovelace, 27 yaşına geldiğinde Babbage’la birlikte çalışma şansı buldu ve ikilinin çalışmaları, takip eden yıllarda teknoloji dünyasına kaynak oldu.

Lovelace’ın yaşadığı dönemde bilindik anlamda bilgisayarlar henüz gün yüzüne çıkmamış olsa da, bugünkü bilgisayarlara ilham veren ilk karmaşık makineler bu dönemde üretildi. Ada Lovelace’ın dünyanın ilk yazılımcısı ünvanına sahip olmasını da, bu karmaşık makinelerin en önemli örnekleri arasında yer alan Analitik Motor için hazırladığı algoritma sağladı. 19.yüzyılın başlarında geliştirdiği hesap makinesi sayesinde bilgisayar fikrini ortaya atan ilk bilim adamları arasında gösterilen Charles Babbage’la birlikte çalışan Lovelace’ın Babbage tarafından geliştirilen Analitik Motor için hazırladığı algoritma, bir makine tarafından çalıştırılması amacıyla hazırlanmış ilk yazılım olarak kabul ediliyor.

Derinden etkilemeyi başardığı Charles Babbage tarafından “sayıların büyücü kadını” olarak tanımlanan ve kesinlikle kendi zamanının ötesinde bir vizyona sahip olan Ada Lovelace, henüz ilk bilgisayarların ortaya çıkmasından 100 yıl önce bu tür bir cihazın neler yapabileceğini öngören bir deha.

Bilgisayar benzeri ilk makineleri matematiksel problemleri çözmeye yarayacak hesap makineleri olarak gören Babbage ve diğer mühendislerin aksine bu makinelerin çok daha fazlasını sunma potansiyeline sahip olduğuna inanan Lovelace, Analitik Motor hakkında kaleme aldığı yazısında bu cihazın toplum hayatında yaratabileceği etkilere değinerek bilgisayarların geleceği için düşlerini ortaya koydu.

Charles Babbage’ın uzun yıllar üzerinde çalıştığı Fark Makinesi ve Analitik Motor’a Ada Lovelace’ın sağladığı katkı zaman zaman tartışma konusu olsa da, son yıllarda ortaya çıkan belgeler ve Lovelace ile Babbage arasındaki yazışmalar, Babbage’ın makinenin matematik kısmıyla sınırlı kaldığını ve dünyanın ilk yazılımı olarak kabul gören algoritmayı hazırlayanın Ada Lovelace olduğunu gün yüzüne çıkardı.

Ölümünden çok sonra gün ışığına çıkan tüm bu bilgiler ışığında teknoloji dünyasındaki en önemli isimler arasına girmeyi başaran Ada Lovelace, günümüzde erkekler tarafından domine edilen teknoloji dünyasındaki kadınlar için de ilham kaynağı haline geldi.

ABD Savunma Bakanlığı için yaratılan bilgisayar diline Lovelace’a istinaden Ada adı verilirken, yazar ve yazılımcı Suw Charman-Anderson’ın son yıllardaki çabaları sonucu 14 Ekim günü Ada Lovelace Günü olarak kutlanmaya başlandı. Teknoloji, bilim, matematik ve mühendislik alanında yer alan kadınların çalışmalarının kutlandığı bu günün yanı sıra, her yıl Aralık ayında düzenlenen ve başta Apple olmak üzere birçok teknoloji devinin desteğini alarak çocukları yazılım alanına yönlendirmeyi amaçlayan Hour of Code programı da Ada Lovelace’a ithaf edildi.

Bu yazı DH+ editörü Erhan Tan tarafından yazılmış ve derginin Ocak 2015 sayısında yayınlanmıştır.