Çin’de CRISPR kullanarak bebeklerin zekasını arttıran bilim adamı gözaltına alındı

Bilim adamı bunu bilerek mi yaptı?
Daha önce ortaya çıkan bir bilgi
Etik olmayan teklifler geliyor
Henüz çok erken
Yorumlar

Metehan Göktaş

Yazar

CRISPR gen düzenleme yöntemi potansiyeli oldukça büyük bir gelişme. Eğer doğru alanlarda kullanılırsa insanlığa büyük fayda sağlayacağı düşünülen teknik henüz tam olarak anlaşılamamış bir yapı olan DNA üzerinde uygulandığı için haliyle istenmeyen sonuçlar da meydana gelebilir. Bilim dünyasını ikiye bölen bu tekniğe karşı çıkan bilim adamlarının korktukları sonuç gelen haberlere göre gerçekleşti.

Çin’de CRISPR kullanarak bebeklerin zekasını arttıran bilim adamı gözaltına alındı

Çin’de geçtiğimiz aylarda dünyaya gelen ikizlerin genini henüz embriyonik dönemdeyken CRISPR-Cas9 yöntemiyle düzenleyen bilim adamı He Jiankui yetkililerce göz altına alındı.

Kızların CCR5 genini silen bilim adamının yaptığı işlem temelde fareler üzerindeki denemelere göre canlının inmelerden daha az etkilenmesini sağlıyor ve ayrıca insanın HIV’e karşı doğuştan bağışıklık kazandırıyor zira söz konusu virüs insan kan hücrelerine girmek için CCR5 genini kullanıyor. Buraya kadar her şey normal.

Bilim adamı bunu bilerek mi yaptı?

Öte yandan farelerde bilişsel faaliyetleri de geliştirdiği gözlemlenen müdahaleye maruz kalan ikizler normal bir insana göre daha zeki olabilir. Peki bilim adamı bunu bilerek mi işlemi gerçekleştirdi?

Bunu bilemeyiz ancak süreç esnasında Jiankui beyin üzerinde çalışan uzmanlarla hiç iletişime geçmemiş. Dahası Çinli uzman konuyla ilgili olarak CCR5 geninin bilişsel fonksiyonlar üzerindeki etkisini ortaya koyan Kaliforniya’daki bir grup araştırmacıyla da temas kurmamış.

Daha önce ortaya çıkan bir bilgi

Ufak bir not olarak CCR5 geninin habere konu fonksiyonunu keşfeden bilim adamların hikayesine de yer verelim. 2016 yılında Kaliforniya’daki Batı Sağlık Bilimleri Üniversitesi’nden Miou Zhou ve Dr. Silva fareler üzerinde gerçekleştirdiği deneylerde 140 farklı gen üzerinde çalışmış ve CCR5 geninin genomdan uzaklaştırılmasının kognitif fonksiyonlar üzerinde olumlu etkisinin olduğunu keşfetmişti.

Etik olmayan teklifler geliyor

Hatta Dr. Silva deneyiyle ilgili olarak Silikon Vadisi’nden bazılarının yanı sıra kim olduğu bilinmeyen kimselerin kendisiyle istenilen özellikte bebek geliştirmek üzere iletişime geçtiğini de not düşmüş.

Dolayısıyla daha önce ortaya çıkan bu durumdan Çin’deki bilim insanının haberdar olmaması oldukça düşük bir ihtimal olarak kalıyor. Diğer yandan bilim dünyasınca gelişme sorumsuzluk olarak değerlendirilirken, olayın duyulmasının ardından ileride süper zekalı insanların geliştirilebileceği ve bunun ABD-Çin arasındaki biyoteknoloji yarışında bir hamle olabileceği yönünde spekülasyonlar yayıldı.

Henüz çok erken

Evet, görünüşe göre CRISPR tekniği ilk kez istenmeyen bir amaçla kullanılmışa benziyor. Buna ek olarak yan etkileri tam olarak anlaşılamamış olan CRISPR tekniğinin Cas9’dan farklı bir türünün geçtiğimiz günlerde hacimli gen silinmesinde kullanılması sonucunda istenmeyen sonuçlara neden olduğunu da duymuştuk.

Her ne kadar şimdiye kadarki en duyarlı gen düzenleme yöntemi olarak lanse edilse de CRISPR halen olgunlaşmış değil göründüğü üzere. Bunun üstüne korkulan ama gerçekleşen son olayla birlikte bilim dünyasının ilerleyen dönemde nasıl bir yol izleyeceği merak konusu. Gelişmeleri sizlere aktarmaya devam edeceğiz.