Dünyanın en büyük teleskopları ışık kirliliği tehdidi altında

Kritik gözlemlerin yapılmasını engelleyebilir
Uydular da bir sorun
Yorumlar

Metin Akpınar

Teknoloji Editörü

Dünyanın en büyük teleskopları ışık kirliliği tehdidi altında — Dünyanın en önemli astronomik gözlemevlerinden birinin üzerinde bulunan el değmemiş gece gökyüzü, büyük bir tehdit altında ve astronomlar alarm veriyor. Şili'deki Avrupa Güney Gözlemevi'ne ait **Very Large Telescope** (VLT), yalnızca birkaç kilometre uzaklıkta inşa edilmesi planlanan 10 milyar dolarlık **devasa** **yenilenebilir enerji kompleksi** nedeniyle büyük bir ışık kirliliği tehlikesiyle karşı karşıya.

Avrupa Güney Gözlemevi (ESO) Genel Müdürü Xavier Barcons, yaptığı açıklamada, astronomların projeyle birlikte gözlemevinin çevresindeki gökyüzünün yüzde 10 oranında daha parlak hale gelmesini beklediklerini belirtti. Bu artış, VLT’nin dünyanın en prestijli gözlemevi olma statüsünü kaybetmesine yol açabilir ve teleskopu “ortalama” bir gözlemevi haline getirebilir.

Kritik gözlemlerin yapılmasını engelleyebilir

Söz konusu enerji kompleksi, ABD’li enerji devi AES tarafından planlanan INNA Yenilenebilir Enerji Parkı. Şili’nin Atacama Çölü'nde 7.400 dönümlük bir alanı kapsayacak olan bu proje, güneş enerjisi santralleri, rüzgar türbinleri ve hidrojen üretim tesisleri içerecek. ESO'nun hesaplamalarına göre, bu park, 20.000 nüfuslu bir şehrin gece gökyüzüne yansıttığı kadar ışık yayabilir.

Bu proje, ESO'nun 840 milyon dolarlık teleskobunu tehdit ediyor. Ayrıca, ESO’nun 1,5 milyar dolarlık yeni teleskobu olan Extremely Large Telescope'u da etkileyecek. Her iki teleskop da Atacama'nın en uzak bölgelerinde, gezegenin en karanlık gece gökyüzünden faydalanmak amacıyla özenle konumlandırılmıştı. ESO ve 16 üye ülke, ideal gözlem koşullarını sağlamak için bu alanı kapsamlı bir küresel araştırmanın ardından seçmişti.

Barcons, ESO’nun tesise karşı olmadığını ancak tesisin bu kadar yakın inşa edilmesinin sorun teşkil ettiğini belirtirken enerji kompleksinin gözlemevinden en az 50 kilometre uzaklıkta inşa edilmesi halinde problemin ortadan kalkacağını söylüyor. Öte yandan yenilenebilir enerji projesi ise şimdilik erken aşamada ve onay bekliyor.

Uydular da bir sorun

Son yıllarda VLT gibi diğer yer tabanlı gözlemevleri de ışık kirliliği yüzünden alarm veriyor. Işık kirliliği sadece bu gözlemevlerine yakın alanların aydınlatılmasıyla oluşmuyor; yörüngede artan yoğunluk da bir sorun yaratıyor. Daha önce SpaceX’in Starlink uydularının parlaklık nedeniyle gözlemleri etkilediği ifade edilmişti. Yörüngede sayıları hızla artan Starlink ve diğer benzeri uydu takımyıldızları bu temelde daha büyük bir sorun haline dönüşüyor.