Japonya’dan uzay atılımı: Ay iniş aracı ve X-ışını teleskobu

Japonya’dan uzay atılımı
SLIM ve Ay hedefi
XRISM, bir X-ışını uzay teleskobu
Yorumlar

Metin Akpınar

Teknoloji Editörü

Japonya’dan uzay atılımı

Japonya, SLIM ay aracı ve XRISM uzay teleskobunu taşıyan Japon H-2A roketini 6 Eylül’de Türkiye saati ile 02:42’de Tanegashima Uzay Merkezi'nden fırlattı. Her iki uzay aracı da kalkıştan bir saatten kısa bir süre sonra sırayla programa uygun olarak yörüngelerine yerleştirildi. Japonya, her iki aracı da çift başlıklı tek roket ile uzaya gönderdi.

Her şey plana uygun giderse, bundan birkaç ay sonra SLIM (Smart Lander for Investigating Moon) Japonya'nın ilk yumuşak Ay inişini gerçekleştirmeye çalışacak. Bu, ileride daha büyük hedeflere giden en kritik adımlardan birisi olacak.

Japonya Havacılık ve Uzay Keşif Ajansı (JAXA) yetkilileri görev tanımında SLIM'in "küçük ölçekte hafif bir sonda sistemi elde etmeyi ve gelecekteki Ay sondaları için gerekli olan nokta atışı iniş teknolojisini kullanmayı amaçladığını" yazdı. Proje, daha yüksek işlevli gözlem ekipmanı için ağırlığı azaltmayı ve gelecekteki güneş sistemi araştırma sondalarına yönelik bir bakış açısıyla, kaynak kıtlığı olan gezegenlere inmeyi hedefleyecek.

SLIM ve Ay hedefi

Sonda, Shioli Krateri içindeki bir hedef noktasının 100 metre yakınına inmeyi hedefliyor - bu, önceki Ay iniş araçlarının denediğinden çok daha hassas bir iniş. Amaç, Ay'ı ve diğer gök cisimlerini daha kapsamlı keşiflere açabilecek nokta iniş teknolojisini göstermek. Şimdiye kadar hiçbir uzay aracı bu kadar hassas bir şekilde bir noktaya iniş yapmadı, yapamadı.

JAXA, SLIM iniş aracı sayesinde sadece inmenin kolay olduğu yere değil, istenilen her yere inebilmeyi amaçlıyor. Eğer Japonya başarılı olursa Ay'dan bile daha kıt kaynaklara sahip gezegenlere iniş yapmak mümkün hale gelecek.

Öte yandan SLIM, JAXA'nın inşa ettiği ilk Ay iniş aracı değil. Ajansın küçük OMOTENASHI aracı, Kasım 2022'de NASA'nın Artemis 1 ay göreviyle birlikte fırlatılan 10 küp uydudan biriydi. Artemis 1 başarılı olurken, OMOTENASHI başarılı olamadı; idarecileri planlanan iniş denemesi için küçük sonda ile iletişim kuramadı. (Diğer Artemis 1 küp uydularının birçoğu da görevlerinde başarısız oldu).

Daha önce de bir Japon iniş aracı Ay'a inmeyi denemişti. Tokyo merkezli ispace şirketinin Hakuto-R iniş aracı Ay yörüngesine ulaştı - özel bir uzay aracı için büyük bir başarı - ancak geçtiğimiz Nisan ayında iniş denemesi sırasında düştü.

Dolayısıyla SLIM'in başarısı tarihi bir başarı olacak. Bugüne kadar sadece dört ülke Ay'a bir sonda indirebildi: Sovyetler Birliği, Amerika Birleşik Devletleri, Çin ve Hindistan.

XRISM, bir X-ışını uzay teleskobu

ESA'nın XRISM proje bilimcisi Matteo Guainazzi yaptığı açıklamada, "X-ışını astronomisi evrendeki en enerjik fenomenleri incelememizi sağlıyor" diyor. X-ışınlarının incelenmesi evrenin oluşumu, maddenin evren boyunca nasıl dağıldığı ve galaksilerin merkezindeki kara delikler tarafından nasıl şekillendirildiği sorularını cevaplayabilir.

XRISM uzay gözlemevi özellikle galaksi kümelerini çevreleyen süper sıcak gaza odaklanacak. ESA yetkilileri "JAXA XRISM'i, gökbilimcilerin bu sistemlerin toplam kütlesini ölçmelerine yardımcı olmak için bu gazdan gelen X-ışını ışığını tespit edecek şekilde tasarladı. Bu, bilim dünyasına evrenin oluşumu ve evrimi hakkında bilgi sağlayacak” ifadelerini kullanıyor.

Öte yandan XRISM, Dünya yörüngesinden gökyüzünü inceleyen tek X-ışını teleskobu olmayacak. Örneğin, her ikisi de 1999'da fırlatılan NASA'nın Chandra X-Işını Gözlemevi ve ESA'nın XMM-Newton teleskobuna ek olarak 2012'de fırlatılan NASA'nın NuSTAR teleskobu da şu anda orada bulunuyor.